ADHD door aanleg of omgeving?

ADHD door aanleg?

Tijdens mijn psychologiestudie kwam geregeld de vraag naar voren of onze ontwikkeling genetisch bepaald is of juist door de omgeving wordt veroorzaakt. De conclusie was telkens dat beide ertoe doen. Dit doortrekkend naar ADHD kun je je afvragen: “Komt ADHD door aanleg of door de omgeving? Ik was in de veronderstelling dat ADHD genetisch is bepaald, maar door de omgeving tot uiting komt.

In mijn geval was dit tijdens stressvolle situaties in mijn jeugd, mijn jong volwassenheid en vooral toen ik een gezin kreeg en na mijn scheiding in een burn-out belandde. Ik liet me testen en kreeg de diagnose ADD. Dit gaf me duidelijkheid over vele ervaringen die ik tijdens mijn leven niet goed kon bevatten. Ik verdiepte me in ADHD en ontdekte hersenonderzoek.

ADHD te zien in de hersenen?

In deze onderzoeken wordt uiteengezet dat de hersenen van ADHD’ers op onderdelen verschillen van de hersenen van mensen zonder ADHD. Daarnaast is onderzoek beschikbaar dat erop ingaat dat bij de hersenen van ADHD’ers een andere werking is van neurotransmitters, voornamelijk dopamine.

Ik weet nog dat ik het – naar aanleiding van deze onderzoeken – vreemd vond dat bij mij nooit hersenonderzoek is gedaan, maar dat ADHD puur wordt gediagnostiseerd op basis van gedrag. Vandaag ben ik wakker geschud. Het is heel logisch dat er geen hersenonderzoek is gedaan bij me, zo lees ik in een interview met wetenschapper prof. dr. Laura Batstra (1).

ADHD-diagnose op basis van gedrag

Laura Batstra, hoogleraar Orthopedagogiek, vindt het zorgwekkend dat de algehele opvatting is dat je ADHD kunt zien in de hersenen. Vooralsnog is dit namelijk nog niet het geval en benodigde nuanceringen in de rapportages van hersenonderzoek ontbreken meestal (2 en 3*).

Punt is, er bestaan geen biologische tests voor ADHD. ADHD wordt geconstateerd op basis van gedrag. Over dat laatste heeft Laura trouwens eveneens zorgen, want de diagnose ADHD wordt op steeds jongere leeftijd gesteld.

Misdiagnoses drukke kinderen

Druk gedrag komt vaak voor bij kinderen zonder dat ze ADHD hebben. Als kinderen op jonge leeftijd de diagnose ADHD krijgen, is het risico dat misdiagnoses ontstaan. Een extra gevaar daarbij is dat hiermee het probleem eenzijdig bij het kind wordt gelegd, aldus Laura.

Laura wijst erop dat gedrag zich altijd voordoet in een context. Die omgeving bestaat volgens haar niet alleen uit ouders, dus het is niet de ouders’ ‘schuld’ wanneer bij hun kind ADHD tot uiting komt.

De opvoedomgeving bestaat naast ouders uit professionals in het onderwijs en de kinderopvang. In deze omgeving is veelal sprake van overbelasting. Als gevolg van deze overbelasting ontvangen drukke kinderen niet de begeleiding die ze nodig hebben. Dit kan resulteren in problematisch gedrag.

ADHD door omgeving?

De omgeving doet dus ertoe **. Volgens Laura Batstra is het relevant ouders, leerkrachten en mensen in de kinderopvang waar wenselijk te ondersteunen in de omgang met drukke kinderen. Om dit te realiseren, werkt de Rijksuniversiteit Groningen waar Laura werkzaam is, samen met Noordelijk Onderwijsgilde in een project met de naam Druk & Dwars (4). Dit project komt niet uit de lucht vallen maar is opgezet op basis van onderzoek***.

Een onderdeel van dit project dat mij aanspreekt, is het geven van doe-instructies aan drukke kinderen. Dit in tegenstelling tot het geven van stop instructies. Vanmorgen gaf ik nog enkele stop-instructies aan mijn kinderen. Die hielpen voor geen meter. Als ik in plaats daarvan had gezegd wat ik graag wil dat ze dóen, had ik vermoedelijk meer effect gesorteerd.

Ondersteuning voor omgeving belangrijk

Een voorbeeld van een doe-instructie is het zinnetje: “Zeg met woorden in plaats van met slaan dat je boos bent .” In mijn huis is het elkaar slaan nagenoeg niet van toepassing. Wat wel gebeurt, is het slaan met deuren en indringend gillen. Misschien kan ik het zinnetje iets aanpassen naar: “Zeg met woorden in plaats met slaan met deuren dat je boos bent” en “Práát met woorden in plaats van gillen dat je boos bent.” Eigenlijk doe ik dit al. Het helpt alleen weinig. En dat maakt me boos. Zeg ik met woorden, zonder slaan met deuren en zonder gillen ;-).

Zucht, gelukkig begeleidt het project mensen bij het toepassen van de doe-instructies. En er zitten veel meer aspecten in het project, zoals oefeningen om uit de negatieve spiraal te komen met je kind. Deze oefeningen zijn erop gericht om op positief gedrag te letten van je kind.

Een bijzonder aspect uit het project vind ik wat Laura als laatste noemt in het interview. Dit is het hebben van mededogen met jezelf wanneer je de theorie niet goed hebt toegepast als ouder. Zoals ik vanmorgen ****.

Laten we tot slot terugkeren naar de centrale vraag uit deze blog: “Wordt ADHD door de genen bepaald of door de omgeving?”

ADHD door aanleg of omgeving?

Er valt niet één specifieke oorzaak aan te wijzen voor ADHD. De gedragingen zijn ontstaan door een “samenspel van een waarschijnlijk groot aantal factoren. Erfelijke factoren worden als belangrijke risicofactor beschouwd maar daarnaast spelen ook omgevingsfactoren een rol (2).”

De conclusie die ik trok naar aanleiding van mijn studie psychologie, dat zowel genen als omgeving ertoe doen, kan ik met een gerust hart handhaven. Als ik dit toepas op mijn kinderen, redeneer ik als volgt. Mijn kinderen zijn temperamentvol. Temperament krijg je mee met je geboorte (5). De omgeving bepaalt voorts of de gevolgen van dit temperament gekanaliseerd tot uiting kunnen komen. Het liefst zonder slaan met deuren en zonder gillen. En als het echt niet anders kan, dan buiten*****.

Aanbevolen boek

Hoera ik heb ADHD

Hoera! Ik heb ADHD hanteert de visie dat ADHD iet positiefs is, zeker wanneer je de kwaliteiten ervan in je voordeel kunt inzetten.
De auteur Frank van Strijen geeft in dit boek ruim 100 kort een krachtige tips en voorbeelden om zelf toe te passen en voor jezelf en je omgeving het maximale uit je ADHD te halen. Klik hier voor een inkijkexemplaar.

Noten

* Bron 3 geeft heldere filmpjes met precies de onderwerpen over hersenonderzoek die ik aanstip in mijn blog, te weten het idee dat ADHD’ers beschikken over andere hersenen en het idee dat de stofjes in de hersenen van ADHD’ers anders werken.

** Interventies in de omgeving kunnen helpen bij ADHD. Ik blogde reeds over het belang van een aangepaste wijze van opvoeden van drukke kinderen, over het belang van structuur bij ADHD en interventies om overprikkeling en onderprikkeling te voorkomen. Interventies gericht op voedingssupplementen zoals omega 3 ,magnesium en vitamine B12 kunnen tevens helpen, net als slaap.

*** Ik behandel slechts drie elementen van het project Druk & Dwars Het omvat echter aanzienlijk meer en dat is te lezen in onderstaande bronnen.

**** Een onderdeel uit het project Druk & Dwars is het besef dat we ondanks onze goede bedoelingen in de drukte van alledag fouten maken bij het toepassen van effectieve opvoedpraktijken voor drukke kinderen.

***** Ten behoeve van het kanaliseren van emoties, is naar mijn inschatting voor jonge kinderen genoeg aandacht wat speelplaatsen betreft in de directe omgeving. Waar het pubers aangaat, die willen gillen en slaan met deuren, is dit voor zover ik weet niet het geval. Hoe geweldig zou het zijn als in de openbare ruimte een plek wordt gerealiseerd met deuren die pubers heel hard kunnen dicht gooien wanneer ze boos zijn. Of dat ze ruimte inrichten waar pubers ongeremd kunnen schreeuwen en gillen. Voor als het nodig is….

Bronnen

1. https://drukendwars.nl/wp-content/uploads/2022/03/Interview-Laura-Batstra-Jonge-kinderen-hebben-geen-ADHD.pdf

2. Richtlijn-voorlichting-versie-1.11.pdf (drukendwars.nl)

3. https://drukendwars.nl/voorlichting-adhd/

4. Druk & Dwars – Begeleiding voor kinderen met druk & dwars gedrag (drukendwars.nl)

5. https://ppw.kuleuven.be/onderzoek/leuvense-adoptiestudie/literatuur/temperament-van-het-kind-en-adoptie-ouderschap

5 1 vote
Artikel waardering
Subscribe
Abonneren op
guest

2 Reacties
oudste
nieuwste meest gestemd
Inline Feedbacks
View all comments
Easton
Easton
1 jaar geleden

Excellent research!
This helps to explain much of my questions.
Thank you sincerely!